Katolickie Poradnictwo Małżeńskie i Rodzinne

Opublikowano: 27 sierpnia 2020 r.

KATOLICKIE PORADNICTWO MAŁŻEŃSKIE I RODZINNE, działalność prowadzona przez →katolickie poradnie rodzinne, której celem jest udzielanie szeroko rozumianej pomocy narzeczonym, małżonkom i rodzinie. Poradnictwo może być nieprofesjonalne, polegające na udzielaniu pomocy przez osoby bliskie: krewnych, znajomych, przyjaciół oraz profesjonalne udzielane przez specjalistów z różnych dziedzin. Obok poradnictwa małżeńsko-rodzinnego organizowanego przez Kościół, istnieje poradnictwo małżeńsko-rodzinne prowadzone przez instytucje państwowe lub samorządowe, którego celem jest udzielanie pomocy prawnej, psychologicznej, pedagogicznej itp. małżonkom i rodzicom przeżywającym trudności przy użyciu m.in. technik terapeutycznych. Cele i metody k.p.m.r. określają natomiast normy i zasady duszpasterskie.

K.p.m.r. jest ważną formą apostolstwa świeckich, co wyraża encyklika Humanae vitae w słowach: „równi usługują równym” (HV 25), albo jak opisuje encyklika Evangelium Vitae: „Pracownicy poradnictwa małżeńskiego i rodzinnego, którzy pełnią właściwą sobie misję doradzania i prewencji […] oddają cenną przysługę wszyst­kim rodzinom, pomagając im na nowo odkryć sens życia i miłości […] służą rodzącemu się życiu, i dzięki ich działalności […] matki znajdujące się w trudnym położeniu odzyskują poczucie sensu i motywację oraz znajdują potrzebną pomoc i oparcie w przezwyciężaniu problemów i lęków, związa­nych z przyjęciem poczętego, czy nowo narodzonego dziecka” (EV 88).

1. Powstanie i rozwój k.p.m.r. Powstanie k.p.m.r. było odpowiedzią na przemiany w Polsce po drugiej wojnie światowej, jakie zaznaczyły się szczególnie ostro wzrostem liczby rozwodów i spadkiem przyrostu natural­nego. Jest także odpowiedzią na zmianę świadomości społecznej, w której rewolucja obyczajowa oddzielała życie seksualne od prokreacji i od małżeń­stwa i miłości. Początki k.p.m.r. w Polsce związane są z działalnością Teresy Strzembosz w Warszawie w połowie XX w. Według niej k.p.m.r. jest to pomoc udzielana ro­dzinom głównie przez osoby świeckie we wszystkich problemach życia małżeńskiego i rodzinnego. Jednak z tego szerokiego zakresu poradnictwa na plan pierwszy wysuwała ona złożony problem odpowiedzialnego rodzicielstwa i koncentrowała gros wysiłków na sprawie wprowadzenia ładu moralnego w dziedzinę przekazywania życia. W jej rozumieniu k.p.m.r. widziane jest jako pomoc rodzicom w wychowaniu seksualnym dzieci, przygotowanie młodzieży do miłości i życia rodzinnego, przekazywanie małżonkom zasad etycznych w dziedzinie przekazywania życia oraz nauczania metod naturalnych regulacji poczęć.

Głoszenie przez T. Strzembosz idei konieczności tworzenia k.p.m.r. powszechnie dostępnego, przyczyniło się do wyłonienia się w 1965 r. w ramach Konferencji Episkopatu Polski Komisji Duszpasterstwa Rodzin (poprzednio działająca Podkomisja do spraw Duszpasterstwa Rodzin stanowiła część Komisji Duszpasterstwa Służby Zdrowia) i wypracowania stałych form pracy. Obecnie rganizacją k.p.m.r. zajmuje się Rada ds. Rodziny Konferencji Episkopatu Polski (nazwa od 1998 r.) i Krajowy Ośrodek Duszpasterstwa Rodzin. Zorganizowana jest obecnie sieć poradni życia rodzinnego w diecezjach, w których diecezjalny duszpasterz rodzin wraz z etatową instruktorką die­cezjalną czuwają nad pracą poradni parafialnych, szkoleniem duszpasterzy i doradczyń, pomagają w kierowaniu trudniejszych przypadków do specja­listów-konsultantów, a także pozostają w kontakcie z Krajowym Ośrodkiem Duszpasterstwa Rodzin. Z prowadzonych przez ten ośrodek statystyk poradni w Polsce wynika, że ilość i sposób funkcjonowania poradni małżeńsko-rodzinnych w Polsce jest zróżnicowany w poszczególnych diecezjach. Według założeń Komisji Duszpasterstwa Rodzin KEP struktura k.p.m.r. ma tworzyć spójną, wspo­magającą się i uzupełniającą całość organizacyjną, w ramach której powi­nien dokonywać się przepływ informacji i wymiana doświadczeń.

2. Istota i cele k.p.m.r. Do istoty k.p.m.r. należy trzymanie się zasad religijno-moralnych oraz posługiwanie się w stosunku do osoby wierzącej motywacją religijną. K.p.m.r. jest specjalnym rodzajem osobowego kontaktu pomocnego. Dokonuje się ono przez wzajemne odniesienia, relacje, spotkania. Narzędziem kontaktu osobowego jest rozmowa, dialog. Kontakt osobowy, w odróżnieniu od kontaktu rzeczowego, instrumentalnego, jest kontaktem interpersonalnym, w który zaangażowany jest cały człowiek, jego świat myśli, wyobrażeń i postaw. Celem pomocnego kontaktu osobowego jest szeroko, ale konkretnie rozumiana, bezinteresowna relacja interpersonalna, niezależnie od tego, czy jest to wsparcie materialne czy duchowe w trudnych sytuacjach życiowych.

Wiele miejsca dokumenty Kościoła współczesnego poświęcają poradnictwu małżeńsko-rodzinnemu zwłaszcza w związku z nauczaniem na temat przygotowania do małżeństwa, odpowiedzialnego rodzicielstwa i zasad etyki życia małżeńskiego (KDK 50; HV 32, 66, 75; FC 66, 75; LR 7; NMI 47; II Polski Synod Plenarny i Dyrektorium Duszpasterstwa Rodzin). K.p.m.r. jako jeden z działów →duszpasterstwa rodzin ukazuje ludziom wielkość powołania małżeńskiego i rodzicielskiego oraz wspiera rodziny w spełnianiu ich podstawowych zadań. Oferuje ono fachową pomoc w różnych problemach, z którymi borykają się małżeństwa i rodziny w kolejnych etapach i w różnych dziedzinach życia małżeńskiego i rodzinnego (poradnictwo psychologiczne, pedagogiczne, prawne, medyczne, duszpasterskie). Można wymienić tu pomoc w zakresie: odpowiedzialnego rodzicielstwa, promocji zdrowia w rodzinie, pielęgnacji i rozwoju dziecka, problemów okresu dorastania, trudności wychowawczych w rodzinie i szkole, prawa małżeńskiego i rodzinnego oraz problemów moralnych i religijnych, jak również form rodzinnego wsparcia rodziców i opiekunów dzieci i młodzieży specjalnej troski.

K.p.m.r. upowszechnia nau­czanie naturalnych metod →regulacji poczęć. Upowszechnienie to rozumiane jest jako ogólna dostępność nauczania tych metod, co jest realizowane przez odpowiednie ośrodki poradnictwa przy parafiach, dekanatach i diecezjach. Poradnictwo w zakresie odpowiedzialnego rodzicielstwa nie jest tylko instruktażem w zakresie metod naturalnych, ale jest środkiem do wprowadzenia w życie mał­żeńskie chrześcijańskich zasad etycznych, które owocują harmonią życia ro­dzinnego, dlatego właśnie, że wymagają doskonalenia każdego ze współmał­żonków.

Na jakość k.p.m.r. składają się trzy elementy: doradcy, ich przygotowanie specjalistyczne i umiejętność dobrego kontaktu interpersonalnego; odpowiedni lokal i jego wyposażenie; zaangażowanie księży, zwłaszcza opie­kunów →katolickich poradni małżeńsko-rodzinnych i dekanalnych duszpasterzy rodzin. Poradnictwo małżeńsko-rodzinne stosuje następujące formy interwencji: informacja, instruktaż, pouczenie, skierowanie do odpowiedniej instytucji lub lektury, mediację, poradę indywidualną, poradę grupową, konsultację. Jednak zasadniczą formą działania jest porada.

3. Zadania k.p.m.r. Poradnictwo jest ważnym elementem dusz­pasterstwa. Spotkanie narzeczonych z osobą świecką, najlepiej z małżeństwem, w poradni jest często je­dyną okazją do osobistej i praktycznej rozmowy na temat metod naturalnych i realizacji zasad odpowiedzialnego rodzicielstwa. Młodzi ludzie nieraz mają sporo wiedzy na temat antykoncepcji, ale niewiele wiedzy medycznej, psychologicznej i teologicznej o naturalnym planowaniu poczęć. Zadaniem k.p.m.r. jest nie tylko po­uczyć, ale i przekonać młodych do tego planowania, po to, żeby w cza­sie ślubu na pytanie: „Czy chcecie przyjąć […] potomstwo, którym Bóg was obdarzy”, mogli wypowiedzieć „Chcemy”, w sposób świadomy i odpowiedzialny. Jest więc ono ściśle związane z samym obrzę­dem sakramentu małżeństwa.

K.p.m.r. od początku swej działalności jest przede wszystkim apostolstwem laikatu. Głównym założeniem pracy było budzenie społecznej odpowiedzialności i wyzwalanie postawy apostolskiej na rzecz rodzin. Celem tego apostolstwa jest: skuteczne działanie przeciw antykoncepcji, prze­ciwdziałanie lękliwej, niechętnej, a nawet wrogiej postawie wobec dziecka i matki oraz stwarzanie dla małżonków warunków do życia w łasce. Poradnictwo małżeńsko-rodzinne to praca o charakterze apostolskim, której celem jest życie małżeństw w stanie łaski (T. Strzembosz).

Bibliografia:

Rada ds. Rodziny Konferencji Episkopatu Polski. Dyrektorium Duszpasterstwa Rodzin. Warszawa 2003;

N. Han-Ilgiewicz. Psychoterapia w katolickim poradnictwie rodzinnym. AK 50:1958 nr 296 s. 384-391;

A.B. Henke.Poradnictwo przedślubne i małżeńskie w praktyce lekarskiej. AK 50:1958 nr 294 s. 73-78;

P. Johnson.  Psychologie der pastoralen Beratung. Wien 1969; K.R. Rogers.  Die nicht-direktive Beratung. München 1972;

M. Malcher. Miejsce poradnictwa rodzinnego w duszpasterstwie małżeństw i rodzin w świetle uchwał II Synodu diecezji katowickiej. „Initium” 8:1977 s. 95-106;

A. Kargulowa (red.).  Społeczne i jednostkowe znaczenie poradnictwa. Wrocław 1982;

T. Kukołowicz, D. Kwapisz. Z historii rozwoju i doskonalenia poradnictwa parafialnego. Wrocław 1982;

B.K. Estadt. Pastoral Counseling. New Jersey 1983;

B. Perzanowska. Teresa Strzembosz jako inicjatorka poradnictwa rodzinnego w Polsce. Warszawa 1983 (mgr, ISNaR);

T. Kukołowicz. Poradnictwo z pomocą rodzinie. W: Z badań nad rodziną. Red. T. Kukołowicz. Lublin 1984 s. 175-181;

E. Sujak. Poradnictwo małżeńskie i rodzinne. Katowice 1988;

T. Kukołowicz.  Rodzinne poradnictwo parafialne „Zeszyty Naukowe Instytutu Badań Prawa Sądowego Ministerstwa  Sprawiedliwości” 1989 nr 31 s. 295-303;

C. Egan. The skilled helper. A systematic ap-proach to effective helping. Pacific Grove 1990;

B. Duchnik. Rola poradnictwa rodzinnego w rozwiązywaniu konfliktów małżeńskich. Warszawa 1995 (mgr, ISNaR); W. Szewczyk. Poradnictwo pastoralne – wymiana obecności i pomocy. W: Nauki o rodzinie. Red. J. Kłys, Szczecin 1996 s. 59-66;

R. Nelson-Jones. Practical counselling and hel­ping skills.London 1997;

H. Krzysteczko. Porad­nictwo duszpasterskie. Katowice 1998; J. Makselon (red.). Poradnictwo psychologiczno-religijne. Kraków 2001.

Autor artykułu: ks. prof. dr hab. Adam Skreczko

Źródło: www.rodzina.ipjp2.pl